Trigeminal Nevralji Nedir?
Trigeminal nevralji, ağrılı yüz sendromu olarak da bilinir. Yüzün genellikle tek tarafında göze, dişlere veya çeneye doğru uzanan, ani, bıçak saplanır veya elektrik çarpar tarzda oldukça ağrılı ataklardır. Ağrı genellikle kısa süreli ataklar şeklinde gelir, ancak bazen saatlerce kesintisiz sürebilir. Ağrıyı tetikleyen ve kişiden kişiye değişen bazı faktörler olabilmektedir. Bunlara örnek olarak;
- Rüzgar
- Soğuk hava
- Lokma çiğnemek
- Diş fırçalamak
- Yüze dokunmak
- Konuşmak sayılabilir.
Kişilerin %95’inde ağrı yüzün tek yarısında duyulur ve diğer tarafa geçmez. Bu hastalığın sebebi sıklıkla trigeminal sinir denilen beşinci kafa sinirinin üzerine beyindeki bir damarın baskı yapmasıdır.
Tanı
Hastalığın teşhisi, hastanın şikayetleri ve muayene bulguları göz önüne alınarak konur. Beyin MR’ı yapılarak beşinci sinirin üzerine baskı yapan bir damar, tümör veya benzeri durumun varlığı ortaya konabilir.
Tedavi
Trigeminal nevralji tanısı konduktan sonra, hastanın öncelikle ağrıyı tetikleyen rüzgar, soğuk gibi bilinen bir tetikleyici faktör varsa bundan kaçınması sağlanmalıdır. İlk tedavi basamağı ilaç tedavisidir. Normalde epilepsi hastalığında veya sinir hasarlarında kullanılan bazı ilaçlar trigeminal nevralji hastalığında da fayda vermektedir. İlaç tedavisi başarısız olursa diğer tedavi yöntemleri uygulanır. Günümüzde başarısı en yüksek oranda kanıtlanmış tedavi yöntemi mikrovasküler dekompresyon ameliyatıdır.
Perkütan Girişimler
Bu girişimler genellikle hasta uyanık iken yapılmaktadır. Özel görüntüleme yöntemleri eşliğinde sinirin kafatasından çıktığı yere veya hedeflenen başka bir kısmına iğne ile ulaşılarak sinirin bu kısmına çeşitli kimyasallar verilerek, balon ile baskı oluşturularak veya radyofrekans termo-ablasyon denilen yüksek ısı verilmesi suretiyle duyu liflerinin köreltilmesi işlemi gerçekleştirilir. Bu yöntemler geçici fayda sağlasa da, genellikle uzun vadede sonuçları mikrovasküler dekompresyon ameliyatı kadar iyi olmamaktadır. Ayrıca peruktan yöntemler sonrasında ağrının olduğu yüz tarafında kalıcı uyuşukluk da gelişebilmektedir.
Cerrahi Yöntemler
Mikrovasküler Dekompresyon: Açık cerrahi yöntemlerin en sık uygulananı ve etkinlik ile güvenirliği en kanıtlanmış olanı “mikrovasküler dekompresyon” ameliyatıdır. Bu ameliyatta kulak arkasından küçük bir kesik ile girilerek ağrı yapan sinirin köküne ulaşılır ve bu bölgede sinirin üzerine baskı yapan damarlar ayrılarak sinir rahatlatılır. Aynı durumun tekrar etmemesi için de sinir ile damar arasına teflon benzeri politetrafloroetilen (PTFE) yastık yerleştirilerek uzun süreli etki elde edilir. Ameliyatın başarı oranı günümüzde %95’lere kadar ulaşmıştır. Etkisi genellikle hemen görülür ve hasta daha taburcu olmadan ağrısı geçmiş olur. Her ameliyatta görülebilen enfeksiyon, beyin omurilik sıvısı kaçağı ve ameliyattan fayda görememe ihtimalleri düşük de olsa mevcuttur. Ölüm çok nadir görülür. Bu işlem endoskop ve mikroskop yardımıyla yapılabilmektedir. Bu sayede yaklaşık 1 TL bozuk para boyutundaki bir açıklıktan girilerek işlem başarı ile gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca ameliyat sırasında nöromonitörizasyon denilen yöntem ile sinirlere ve beyin sapına herhangi bir zarar gelmesi engellenir.
Stereotaktik Radyocerrahi: Trigeminal nevralji tedavisinde kullanılabilen diğer bir yöntem de stereotaktik radyocerrahi’dir. Genellikle mikrovasküler dekompresyon ameliyatına uygun olmayan veya daha önce muhtelif tedaviler uygulandığı halde fayda görmemiş olan hastalarda tercih edilir. Hastanın başına lokal anestezi ile uyuşturarak özel vidalar yardımıyla stereotaktik çerçeve denilen bir cihaz yerleştirilir, ardından gerekli hesaplamalar yapılarak radyocerrahi cihazına alınır. Herhangi bir ağrı hissetmeksizin yaklaşık 30-45 dakikalık bir radyasyon uygulamasının ardından tedavi sonlandırılır. Bu tedavinin amacı, ağrıya yol açan sinirin kökünün yüksek doz radyasyon ile tahrip edilmesidir. Hasta aynı gün evine gidebilir. Ancak bu tedavide ağrının geçmesi birkaç ay ile birkaç yıl arası sürebilmektedir ve peruktan girişimlerdekine benzer şekilde yüz yarısında kalıcı uyuşukluklar oluşabilmektedir.
Diğer Cerrahi Yöntemler: Bazen dirençli hastalarda açık ameliyatla sinirin kökünün beyin sapından çıktığı yerde siniri kesmek (Trigeminal DREZotomi) veya sinirin seyri boyunca gerekli olan yerde siniri kesmek (trigeminal nörektomi) gerekebilmektedir.